Osmanlı İmparatorluğu döneminde mermerin sıklıkla kullanıldığını görebiliyoruz. Anıtsal yapılarda kullanılan mermer, Osmanlı Coğrafyasından veya Anadolu’daki mermer yataklarından getirilmiştir.
Osmanlı’nın bize miras olarak bıraktığı eserlerde taş ve özellikle mermer kullanımının çok yaygın olduğunu görebilmekteyiz. Bu taş süslemeler mimari yapıların pek çok kısmında kullanılmıştır.
Camilerde Mermer Kullanımı
Mermer malzeme, Osmanlı’nın en güçlü olduğu dönemden itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Başlangıçta Marmara mermeri kullanılırken daha sonra farklı renklerde mermerler, granit gibi diğer başka taşlar kullanılmıştır. Bu değerli taşlar ana yapı bileşeni, kaplama malzeme, taşıyıcı kısım şeklinde veya yalnızca süsleme unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin beyaz mermerin kullanıldığı Sultan Selim Camisinde mermerin avluda, cümle kapısında, mihrapta ve minberde kullanıldığını görürüz.
Süleymaniye Camisinin inşaatı sırasında kullanılan dört ana mermer sütunun her biri dünyanın farklı bir yerinden getirilmiştir. Sütunlardan biri Lübnan’daki Baalbek harabelerinden, biri İskenderiye’den getirilir. Diğer sütunlardan biri ise Bizans döneminde dikilmiş olan Kıztaşı olup, son sütun ise Topkapı Sarayı’ndan getirilmiştir. Camide kullanılan beyaz mermer Marmara Adası’ndan, yeşil mermer de Arabistan’dan getirilir.
Topkapı Sarayında Mermer Kullanımı
İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa edilen ve 400 yıl boyunca Osmanlı’nın idare, eğitim ve sanat merkezi olarak kullanılan Topkapı Sarayı’nda mermerin en güzel örneklerini görebiliriz. Topkapı Sarayı pek çok bölümden oluşmaktadır. Örneğin Kubbealtı bölümünde iç mekan duvarları mermerle kaplanmıştır. Babüssaade bölümünde ise ahşap tavanlı kubbe iyon başlıklı dört mermer sütuna oturtulmuştur. Enderun Avlusu olarak da bilinen III. Avlu mermer terastan ve diğer yapılardan oluşmaktaydı. Arz Odası ise Sultan Abdulmecid’e övgüler yazılı olan mermer bir kabartma hâlen durmaktadır. Enderun Kütüphanesi’nin dış cephesi ise mermer kaplıdır. Has Oda’nın kubbeleri altındaki şadırvan mermerden yapılmıştır. Has Oda’ya girerken solda beyaz mermerden bir seki dikkati çeker. Bu mermer sekinin padişahlar için önemi büyüktü. Vefat eden padişahın tabutu bu mermer seki üzerine yerleştirilirdi. Bu detayları verirken Topkapı Sarayındaki binalar arasındaki geçişlerdeki yürüme yollarında mermerin kullanımından hiç bahsetmiyoruz.
Dolmabahçe Sarayında Mermer Kullanımı
Dolmabahçe Sarayı, mimari olarak Osmanlı’nın Batılılaşma yolundaki adımlarından birini temsil eder. İnşasında Avrupa’dan ve Osmanlı’dan pek çok mimar çalışmıştır. Bu muhteşem yapının mermerlerinde Marmara mermeri tercih edilmiştir. İnşaat sırasında 600 metre uzunluğunda bir mermer rıhtım üzerine inşa edilmiştir. Dolmabahçe Sarayı’ndaki hamamlarda mermer yoğunlukla kullanılmıştır. Mermer kurnanın ayna taşı barok tarzındadır.
Mermerin Tekrar Kullanımı
Osmanlı döneminde bazı anıtsal yapılar inşa edilirken imparatorluğun farklı yerlerinden mermerler de getirilmiştir. Örneğin Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Camisi’nin sütunları Mısır’dan getirilmiştir. Eminönü’ndeki Yeni Cami sütunları ise Girit’ten getirilmiştir.
Belli bir döneme kadar mermer madeni çıkarmak yerine yapı malzemeleri tekrar tekrar kullanılmıştır. Mermer yapı malzemelerinin antik dönemlerden Bizans dönemine, Roma döneminden İslam dönemine kadar yeniden kullanılmıştır. Bu yeniden kullanım nedeniyle özellikle Bizans döneminde yakın bölgelerdeki mermer ocakları (Marmara Adası, Kapıdağ Yarımadası) etkin bir biçimde kullanılmamış, önceki yapılardaki malzemeler kullanılmıştır.
Osmanlı dönemine geldiğimizde ise Trakya ve Anadolu bölgesinde mermer ocaklarının çalıştırıldığına dair pek çok kanıt bulunmaktadır. Sultan Ahmet Camisi’nin mimarı Sedefkâr Mehmet Ağa’nın kitabından Marmara Adası, Kapıdağ Yarımadası, Gebze, Tekirdağ, Amasya, Zile ocaklarının 16. yy’ın sonlarında işletildiğini okuyoruz.
Mezar Taşlarında Mermer Kullanımı
Yapılan araştırmalarda 18. yy’ın ikinci çeyreğinden önce mermer mezar taşlarının çok seyrek olduğunu ve o zamana kadar yalnızca yüksek sosyal sınıfta olan kişiler için kullanıldığını görüyoruz. 18. yy’ın ortasından itibaren mermer mezar taşının kullanımının gittikçe arttığını ve farklı sosyal tabakalardan kişiler tarafından daha sık kullanıldığını görüyoruz. Sonuç olarak 19. yy’ın ilk yarısından itibaren mermer malzeme düşük gelir seviyesine sahip memurlar ve tüccarlar tarafından satın alınabildiğinden, bu malzemenin daha kolay erişilebilir olduğu ve fiyatının gittikçe düştüğü sonucuna varabiliriz.
Çeşmelerde Mermer Kullanımı
Robert Mantran adlı tarihçinin İstanbul tarihi ile ilgili yaptığı çalışmalarda, Galata semtinde 18. yy’ın ilk yarısında yaptırılan mermer çeşme sayısında önemli bir artış olduğunu ortaya çıkarmıştır. Hem mermer mezar taşlarının hem de mermer çeşme sayısının artışı, ancak Marmara Adası’ndaki ve Kapıdağ Yarımadası’ndaki mermer ocaklarının yeniden faaliyete geçmesi ve İstanbul’a uygun maliyetle ve kolayca taşınmasıyla açıklanabilir.
Tarihten gelen mimari tecrübe, Delta Marble olarak bize mermerin en güzel hangi şekilde kullanılacağını öğretmiştir. Köklü bir tarihten beslenen tecrübemizden faydalanmak istiyorsanız mermer fiyatları konusunda bizimle iletişime geçin.